Als u nieuwe schoenen nodig heeft, koop deze dan het liefst in de middag. De voeten zijn dan enigszins opgezet waardoor de pasvorm beter is.

Als u neuropathie (verminderd gevoel in de voeten) heeft, kan het handig zijn om een omtrek van de voet op karton mee te nemen als u nieuwe schoenen gaat kopen. De omtrek dient goed in de schoen te passen. Als de omtrek niet past, dan is de schoen niet geschikt voor de voet.

Bekijk dagelijks uw voeten, eventueel met een spiegel. Let hierbij op huidletsels en verkleuringen.

Draag bij voorkeur katoenen sokken zonder naad.

Niet op blote voeten lopen.

Controleer de schoen op oneffenheden voordat u hem aan doet, b.v. op steentjes.

Droog uw voeten na het douchen goed af! Zwemmersexceem kan ook wondjes veroorzaken. Incrèmen met een crème die geschikt is voor diabetici.

Gebruik in bed nooit een kruik bij gevoelloosheid. Dit geeft kans op verbrandingsblaren.

Verwijder zelf geen likdoorns of eelt.

Patiënten die een behandeling voor kanker ondergaan, kunnen te maken krijgen met bijwerkingen. Een behandeling met radiotherapie, chemotherapie, doelgerichte therapie of immuuntherapie kan bijwerkingen geven aan de huid, de haren en de nagels. Niet alleen tijdens de behandeling, maar ook nog jaren nadien. Deze bijwerkingen kunnen een grote impact op de kwaliteit van leven en de dagelijkse activiteiten van de patiënten hebben. Toch is er in de oncologie weinig aandacht voor oncologische huidzorg.

Het is belangrijk om te beseffen dat deze dermatologische bijwerkingen niet alleen cosmetisch een problemen zijn. Ze hebben ook invloed op het fysieke en emotionele welzijn van de patiënt en kunnen het dagelijkse functioneren beperken. Sommige patiënten merken nauwelijks problemen op. Anderen vinden ze slopend.

Ze kunnen ervoor zorgen dat patiënten zich ongemakkelijk of onaantrekkelijk voelen. In ernstige gevallen beïnvloedt het zelfs hun gezondheid. Hierdoor kunnen patiënten niet goed meer voor zichzelf zorgen. Deze bijwerkingen zorgen niet alleen voor extra fysieke en emotionele stress in een toch al moeilijke tijd. Ze kunnen ook het voortzetten van de therapie in gevaar brengen.

Het Hand-voet huidreactie (HVHR) is ook bekend als palmair-plantair erythrodysesthesie syndroom. De Hand-voet huidreactie (HVHR) is een relatief veel voorkomende huidreactie op behandelingen met een bepaalde groep doelgerichte therapie. Er bestaan verschillende soorten doelgerichte therapie. Niet alle soorten geven bijwerkingen aan de handen en de voeten zoals HVHR. In onderstaande tabel vind je de medicijnen die HVHR kunnen veroorzaken:

• Sunitinib
• Sorafenib
• Pazopanib
• Axitinib
• Cabozantinib • Levatinib
• Bevacizumab

Hoewel HVHR niet levensbedreigend is, kan het erg pijnlijk zijn en kan het de dagelijkse activiteiten verstoren. Hierdoor kan de kwaliteit van leven ernstig in het gedrang komen. Hierdoor kan de oncoloog beslissen om de dosis (doelgerichte therapie) te verlagen, de kuur te onderbreken of om voortijdig te stoppen met de behandeling tegen kanker.

Het krijgen van HVHR is afhankelijk van meerdere factoren. De risicofactoren zijn voor het grootste deel onbekend. Het is dus onvoorspelbaar of iemand een HVHR zal krijgen tijdens de behandeling met doelgerichte therapie. We weten wel dat vrouw zijn en een goede reactie van de kanker op het medicijn het risico op het krijgen van HVHR kunnen vergroten. (bron: huidopleiding.nl)

Het is misschien niet mogelijk om HVHR te voorkomen, maar je kan een aantal dingen doen om kleine huidafwijkingen onder controle te houden. Zo kan je voorkomen dat ze erger worden. Het vermijden van beschadigingen aan jouw huid is een belangrijke factor om jouw huid zo gezond mogelijk te houden. Hier onder staan de tips:

Controleer elke dag de handen en voeten om te zien of er afwijkingen zichtbaar zijn. Beoordeel de huid van de handen en de voeten goed en onderneem actie bij beginnende afwijkingen:

• Graad 1: milde klachten. Je hebt een wat rode huid met beginnende blaren en/of eelt, lichte zwelling maar zonder pijn. Volg de preventieve adviezen.
Als bovenstaande maatregelen het hand-voet syndroom niet (voldoende) verlichten, dan moet je het oncologisch behandelteam inlichten. Wacht niet, totdat het hand-voet syndroom te ernstige vormen aanneemt. HVHR heeft een impact op de kwaliteit van leven en kan invloed hebben op de voortzetting van de behandeling

• Graad 2: matige klachten. In deze fase heb je al meer last van roodheid, kloofjes, blaren, bloedingen, een lichte zwelling, en/of eelt dat ook pijn doet. Het heeft nog niet zo veel invloed op je dagelijkse activiteiten. Volg de preventieve adviezen. Contacteer het oncologisch behandelteam. Neem pijnstillers, zoals paracetamol, om de pijn te verlichten

• Graad 3: ernstige klachten. In deze fase kun je last hebben van roodheid, kloofjes, blaren, eelt, bloedingen, een zwelling en droogheid. Hevige pijn. Deze pijn beperkt je enorm in je dagelijkse activiteiten. Je hebt pijn bij het lopen en/of het vastpakken van voorwerpen. Volg de preventieve adviezen. Contacteer het oncologisch behandelteam. Neem pijnstillers, zoals paracetamol, om de pijn te verlichten Volg de “3C” -benadering tegen HVHR: Controle, Comfort, Créme.

Controle:

• Houd eeltvorming onder controle en waar mogelijk voorkom eeltvorming
• Verwijder overmatige eeltvorming aan de handpalmen en de voetzolen vóór, tijdens en na de behandeling

Comfort:

• Vermijd druk op de handen en de voeten
• Draag schoenen die niet te strak zijn en draag geen hoge hakken
• Bescherm de delen van je voetzolen die onder druk staan met schuimachtige absorberende zolen en schokdempers
• Bescherm je handen door werkhandschoenen te dragen
• Vermijd werkzaamheden waarbij je handen zware inspanning moeten leveren, zoals schoonmaken, klussen of hobby’s
• Bescherm je handen met handschoenen met schok dempende materialen als dat nodig is omdat je regelmatig druk op je handen legt

Crèmes:

• Houd je huid gehydrateerd. Smeer de huid regelmatig, na elke wasbeurt, en tussendoor goed in. Vraag jouw oncologieverpleegkundige om een goed advies over vettende crèmes
• Houd je huid schoon om infecties te voorkomen
• Vermijd strakke kleding, strakke verbanden of knellende sieraden
• Bescherm je huid tegen veelvuldig contact met vocht
• Bescherm je handen wanneer je ze nat maakt (zoals tijdens afwassen) met werkhandschoenen om jouw huid te beschermen. Draag vinylhandschoenen bij het schoonmaken van het huis, de afwas of het tuinieren. Voor nog meer bescherming, koop vinylhandschoenen die een maat groter zijn. Draag witte katoenen handschoenen eronder om zweet te absorberen en de huid te beschermen
• Draag 100% katoenen sokken. Katoenen sokken helpen vocht te absorberen en kunnen schimmelinfecties en verweking van de huid helpen voorkomen
• Droog je vingers en tenen goed af na het afwassen, het zwemmen of het nemen van een bad/douche om schimmelinfecties te voorkomen • Vermijd hete hand- en voetbaden
• Stel jouw handen en voeten niet bloot aan extreme koude: draag handschoenen en pantoffels om jouw handen en voeten te beschermen tegen kou
• Vermijd zonexpositie en gebruik regelmatig een zonnebrandcrème: blijf zoveel mogelijk uit de zon. Ga zeker ook niet onder de zonnebank. Als je in de zon komt, smeer dan je huid goed in met een zonnebrand crème met een hoge beschermingsfactor. Probeer voorzichtig uit hoe je huid op zonlicht reageert
• Verzorg wondjes aan de huid: vraag advies aan je oncologieverpleegkundige als er wondjes aan de huid ontstaan

Het Handvoet syndroom (HVS) is ook bekend als palmair-plantair erythrodysesthesie syndroom, acraal erytheem of het Burgdorf syndroom. Het is een relatief veel voorkomende huidreactie op een behandeling met chemotherapie. Hoewel HVS niet levensbedreigend is, kan het erg pijnlijk zijn en kan HVS de dagelijkse activiteiten verstoren. Hierdoor kan de kwaliteit van leven ernstig in het gedrang komen en kan de oncoloog beslissen om de dosis te verlagen, de kuur te onderbreken of het voortijdig te stoppen met de behandeling tegen kanker.

Het krijgen van HVS is afhankelijk van meerdere factoren. Het soort chemotherapie dat gebruikt wordt. Sommige geven meer kans op een HVS en anderen geven nooit deze klachten. De dosis en de duur van de chemotherapie en de gevoeligheid van de patiënt. In de onderstaande tabel vind je de medicijnen die HVS kunnen veroorzaken:

• Gepegyleerde liposomale doxorubicine (PDL)
• Doxorubicine
• Docetaxel
• Cytarabine
• 5-fluorouracil (5-FU)
• Capecitabine
• Minder vaak:
• Paclitaxel
• Hydroxy-ureum
• Methotrexaat
• 6-mercaptopurine
• Cyclofosfamide
• Cisplatin
• Daunorubicine
• Etoposide
• Vinorelbine
• Irinotecan
• Epirubicine

Huid- en angelafwijkingen die al aanwezig zijn voor de start van de behandeling kunnen het ontstaan en de ernst van HVS vergroten. Daarnaast spelen leeftijd, geslacht, diabetes en polyneuropathie een rol in het ontstaan van HVS.

Doelgerichte therapie tast het functioneren van de nagelwal aan. Hierdoor ontstaat er een roodheid of zwelling van de omliggende huid rond de nagel van de vinger of teen. Dit kan erg pijnlijk zijn en het kan de normale dagelijkse bezigheden beperken.

De nagelafwijkingen kunnen in 3 verschillende graden van ernst ingedeeld worden:

Paronychia graad 1

• Asymptomatische of milde symptomen
• Minimale afwijkingen

Paronychia graad 2

• Oedeem of erytheem met pijn
• Beperkingen in de dagelijkse zelfzorg
• Matig; minimale, lokale of niet-invasieve interventie geïndiceerd

Paronychia graad 3

• Forse afwijkingen aan de nagelwallen
• Ernstig of medisch significant maar niet direct levensbedreigend
• Invaliderend en beperkingen in de zelfzorg
• Nagelafwijkingen kunnen niet altijd voorkomen worden. Preventieve maatregelen en behandeling van reeds bestaande afwijkingen voor het starten van de chemotherapie kunnen verergering van de klachten voorkomen.

Het is misschien niet mogelijk om HVS te voorkomen, maar je kan een aantal dingen doen om kleine huidafwijkingen onder controle te houden. Zo kan je voorkomen dat ze erger worden. Het vermijden van beschadigingen aan jouw huid is een belangrijke factor om jouw huid zo gezond mogelijk te houden. Hier onder staan de tips:

Controleer elke dag jouw handen en voeten om te zien of er afwijkingen zichtbaar zijn. Beoordeel goed de huid van de handen en de voeten en onderneem actie bij beginnende afwijkingen.

Graad 1: milde klachten
▪ Je hebt een wat rode huid met beginnende blaren en/of eelt, lichte zwelling, maar zonder pijn
▪ Volg de preventieve adviezen
▪ Als bovenstaande maatregelen het hand-voet syndroom niet (voldoende)
verlichten, dan moet je het oncologisch behandelteam inlichten. Wacht niet, totdat het hand-voet syndroom te ernstige vormen aanneemt. HVS heeft een impact op de kwaliteit van leven en kan van invloed zijn op de voortzetting van de behandeling.

Graad2: matige klachten
▪ In deze fase heb je al meer last van roodheid, kloofjes, blaren, bloedingen, lichte zwelling, en/of eelt die ook pijn doet. Je hebt er nog niet zo veel last van in je dagelijkse activiteiten. Volg de preventieve adviezen
▪ Contacteer het oncologisch behandelteam
▪ Neem pijnstillers, zoals paracetamol, om de pijn te verlichten.

Graad 3: ernstige klachten
▪ In deze fase kun je last hebben van roodheid, kloofjes, blaren, eelt, bloedingen, zwelling en droogheid
▪ Hevige pijn. De pijn beperkt je enorm in je dagelijkse activiteiten. Je hebt pijn bij het lopen en/of het vastpakken van voorwerpen
▪ Volg de preventieve adviezen
▪ Contacteer het oncologisch behandelteam
▪ Neem pijnstillers, zoals paracetamol, om de pijn te verlichten

Houd je huid schoon om infecties te voorkomen. Houd je huid gehydrateerd: smeer de huid regelmatig, na elke wasbeurt, en tussendoor goed in. Vraag jouw oncologie verpleegkundige om een goed advies over vettende crèmes. Bescherm de huid van je handen en je voeten tegen beschadigingen:

• Vermijd druk op de handen en de voete
• Draag schoenen die niet te strak zijn en draag geen hoge hakken
• Bescherm je handen door werkhandschoenen te dragen
• Vermijd werkzaamheden waarbij je handen zware inspanning moeten leveren, zoals schoonmaken, klussen of hobby’s waarbij je je nagels kan beschadigen
• Vermijd strakke kleding, strakke verbanden of knellende sieraden.
• Bescherm je huid tegen veelvuldig contact met vocht
• Bescherm je handen wanneer je ze nat maakt, zoals tijdens afwassen, met werkhandschoenen om jouw huid te beschermen. Draag vinylhandschoenen bij het schoonmaken van het huis, de afwas of het tuinieren. Voor nog meer bescherming, koop vinylhandschoenen een maat groter en draag witte katoenen handschoenen eronder, om zweet te absorberen en de huid te beschermen
• Draag 100% katoenen sokken. Katoenen sokken helpen vocht te absorberen en kunnen schimmelinfecties en verweking van de huid helpen voorkomen
• Droog je vingers en tenen goed af na het afwassen, het zwemmen of het nemen van een bad/douche om schimmelinfecties te voorkomen
• Vermijd hete hand- en voetbaden
• Stel jouw handen en voeten niet bloot aan extreme koude: draag handschoenen en pantoffels om jouw handen en voeten te beschermen tegen kou.
• Vermijd zonexpositie en gebruik regelmatig een zonnebrandcrème: blijf zoveel mogelijk uit de zon, gebruik ook zeker geen zonnebank. Als je in de zon komt, smeer dan je huid dan goed in met een anti-zonnebrandmiddel met een hoge beschermingsfactor. Probeer voorzichtig uit hoe je huid op zonlicht reageert. Tijdens en de eerste 6-8 weken na chemotherapie is het verstandig om niet langdurig te zonnen.
• Verzorg wondjes aan de huid
• Vraag advies aan je oncologie verpleegkundige als er wondjes aan de huid ontstaan

• Let op als je je huid en je nagels laat behandelen bij een schoonheidsspecialiste, manicure of pedicure. Meld wanneer de laatste chemokuur of bestraling heeft plaatsgevonden en wie jouw oncologisch behandelteam en huisarts zijn. Een patiënt die tegen kanker behandeld wordt mag namelijk niet zonder meer een behandeling buiten het ziekenhuis ondergaan. Aangezien de meeste chemotherapieën het immuunsysteem tijdelijk verzwakken, is de kans op het krijgen van infecties mogelijk groter.
• Let op met het gebruik van supplementen voor “gezonde haren en nagels”. Het is van de meeste supplementen niet bekend of ze de werking van de behandeling verstoren. Overleg altijd met jouw arts voordat je vrij verkrijgbare supplementen of medicijnen gebruikt.
• Let op met het gebruik van “natuurlijke cosmetica producten”. Ze zijn niet per se veiliger of effectiever dan ‘gewone’ producten. De verkoop van natuurlijke cosmetica is de laatste jaren flink gestegen. Dergelijke crèmes, make-up en zelfzorgproducten worden aangeprezen als middelen die beter zouden zijn. Dit omdat ze geen schadelijke, synthetische ingrediënten zouden bevatten en geen conserveermiddelen. Cosmetica die als natuurlijk worden aangeprezen, bevatten vaak botanische extracten die kunnen irriteren en een allergische reactie kunnen oproepen. Daarnaast is het belangrijk dat cosmetica veilige conserveermiddelen bevatten om infecties en complicaties te voorkomen. Op het internet zijn lijstjes te vinden met allerlei bestanddelen die schadelijk zouden zijn, en in veel conventionele middelen te vinden zijn. Daar staan nogal eens producten in die dermatologen juist aanraden, zoals vaseline. Ook conserveermiddelen zoals parabenen zijn vaak verdacht, terwijl dit zo ongeveer het minst allergene conserveermiddel denkbaar is.

Beoordeel goed de huid van de handen en de voeten en onderneem actie bij beginnende afwijkingen:

Graad 1: milde klachten
• Je hebt een wat rode huid met beginnende blaren en/of eelt, lichte zwelling maar nog zonder pijn.
• Volg de preventieve adviezen
• Als bovenstaande maatregelen het hand-voet syndroom niet (voldoende) verlichten, dan
moet je het oncologisch behandelteam inlichten. Wacht niet totdat het hand-voet syndroom te ernstige vormen aanneemt. HVS heeft een impact op de kwaliteit van leven en kan van invloed zijn op de voortzetting van de behandeling

Graad 2: matige klachten
• In deze fase heb je al meer last van roodheid, kloofjes, blaren, bloedingen, lichte zwelling, en/of eelt die ook pijn doet. Je hebt er nog niet zo veel last van in je dagelijkse activiteiten
• Volg de preventieve adviezen
• Contacteer het oncologisch behandelteam
• Neem pijnstillers, zoals paracetamol, om de pijn te verlichten

Graad 3: ernstige klachten
• In deze fase kun je last hebben van roodheid, kloofjes, blaren, eelt, bloedingen, zwelling, droogheid
• Hevige pijn. De pijn beperkt je enorm in je dagelijkse activiteiten. Je hebt pijn bij het lopen en/of het vastpakken van voorwerpen. Overleg dan met je oncologische behandelteam.
• Volg de preventieve adviezen
• Contacteer het oncologisch behandelteam
• Neem pijnstillers, zoals paracetamol, om de pijn te verlichten

De afwijkingen kunnen in alle of in slechts enkele van de nagels voorkomen. Sommige van deze nagelafwijkingen zijn gewoon vervelend, terwijl andere ernstiger kunnen zijn. Hierdoor kan een behandeling nodig zijn. Nagelafwijkingen veroorzaakt door chemotherapie zijn meestal tijdelijk en kunnen verbeteren, zelfs als de behandeling doorgaat of nadat deze is beëindigd.

Bij de meeste patiënten beginnen de nagelafwijkingen vrij snel na het starten van de behandeling. De nagelafwijkingen kunnen ook pas later in de behandeling ontstaan. Patiënten verliezen over het algemeen hun nagels niet.

Chemotherapie tast in de nagelunit de volgende onderdelen aan

• Nagelmatrix
• Nagelbed

De meest voorkomende nagelafwijkingen door chemotherapie zijn:

1. Broze, brokkelige en gespleten nagels: medicijnen tegen kanker remmen de vorming van de nagelplaat cellen in de nagelmatrix. Hierdoor wordt een zwakkere nagelplaat gevormd die broos is, gemakkelijk afbrokkelt en splijt. Na het stoppen van de medicijnen kunnen de nagels na verloop van tijd weer steviger worden

2. Witte verkleuringen in de nagels: als de cellen die de nagelplaat vormen in de matrix niet goed kunnen uitrijpen dan wordt dit in de nagel zichtbaar als witte strepen of witte vlekken. Dit is een onschuldige afwijking.  Na het stoppen van de medicijnen groeien de nagels langzaam weer normaal zonder verkleuringen uit

3. Ribbels of lijnen in de nagelplaat: Sommige medicijnen veroorzaken ribbels en/of gekleurde lijnen in de nagelplaat. Ze zullen gewoonlijk verdwijnen als de nagel volledig is uitgegroeid. Meestal zijn dit soort aandoeningen niet pijnlijk. Ze verdwijnen als de behandeling stopt en ze groeien samen met de nagel uit

4. Loslaten van de nagels: als de nagel van het nagelbed loskomt, is de kans groot dat de nagel eraf valt. Dit is tijdelijk maar het kan pijnlijk zijn en het risico op een infectie vergroten

5. Verlies van de nagel: sommige medicijnen zorgen ervoor dat de nagelplaat volledig loskomt. Dit is tijdelijk maar het kan pijnlijk zijn en het risico op infectie vergroten

6. Donkere vlekken onder de nagel: sommige medicijnen of bestraling kunnen een donkere verkleuring van de huid of de nagel zelf veroorzaken. Meestal is deze verkleuring tijdelijk, maar het kan ook permanent zijn. Het kan in sommige delen van de nagel voorkomen, of over de hele nagel

7. Bloeduitstortingen onder de nagel: er kunnen kleine bloeduitstortingen in het nagelbed ontstaan. Deze zijn zichtbaar als kleine rode lijntjes in de nagels. Soms zijn er grotere bloedingen onder de nagel. Deze zijn vaak pijnlijk en kunnen infecteren

8. Ontsteking van de nagelwallen: roodheid of zwelling van de omliggende huid rond de nagel van de vinger of teen. Dit kan erg pijnlijk zijn en het kan jouw normale dagelijkse bezigheden beperken.

Nagelafwijkingen kunnen niet altijd voorkomen worden. Preventieve maatregelen en behandeling van reeds bestaande afwijkingen voor het starten van de chemotherapie kunnen verergering van de klachten voorkomen.